In augustus was ik bij een theatervoorstelling waarin fysiek voelbaar werd gemaakt wat classificaties met mensen kunnen doen. PlayField bracht het stuk Bias#2, waarin wij als publiek onderdeel waren van de uitvoering.

Als groep maakten we onze eigen criteria (leidend/volgend, avontuurlijk/saai, vrolijk/verdrietig) en deelden we mensen naar aanleiding van een standaard interview in in deze criteria. Dit is wat we eigenlijk allemaal altijd doen; binnen een paar minuten hebben we een beeld van iemand, ons eigen subjectieve beeld.

Maar door de techniek achter de voorstelling werden deze classificaties gekoppeld, en zogenaamd objectief gemaakt. binnen. Als drie mensen jou indeelden als saai, dan stond je in het systeem genoteerd als saai, en werd je ook plenair neergezet als een saai iemand.

Nog enger werd het toen we aan de hand van onze eigen classificaties mensen in groepen moesten gaan indelen (over welke van de twintig eigenschappen beschikt een vriend, een moordenaar, een betrouwbaar persoon?) en deze classificaties ook weer als harde waarheid werden neergezet: deze groep vindt iemand die leidend, vrolijk en optimistisch is een betrouwbaar persoon, Paul, jij bent dus een betrouwbaar persoon.

Waar het nog grappig was om als groep uitspraak te moeten doen over stellingen over de wenselijke eigenschappen van een groep (een groep heeft wel/geen leider nodig, een groep moet wel/niet een genderbalans hebben, in een groep mogen wel/geen potentiële moordenaars zitten) werd ook de consequentie daarvan weer hard uitgespeeld:  Deze groep heeft geen leider nodig, nummer 8, jij voldoet aan de 3 classificaties voor een leider, jij moet de groep verlaten. Deze groep wil geen potentiële moordenaar aan boord hebben, nummer 3, jij voldoet aan de drie classificaties van een potentiële moordenaar, je moet nu de groep verlaten.

Het werd dus heel voelbaar gemaakt wat gebeurt als je classificaties doorvoert, zwart-wit keuzes afdwingt en mensen in een hokje plaatst.

Om emeritus hoogleraar Korthagen te citeren : “Mensen houden er nu eenmaal van om zichzelf en anderen in hokjes te plaatsen. Dat maakt het leven overzichtelijk en behapbaar, maar zoals we weten schuilt hierin ook een groot maatschappelijk gevaar […] De werkelijkheid is nu eenmaal complexer en gevarieerder dan we soms aannemen.”

Waar ik als trainer soms gebruik maak van classificatiemodellen ben ik ook altijd heel voorzichtig daarmee. Ik houd steeds een uitspraak van Sonja Zaar van de Universiteit Maastricht in gedachten: ‘don’t put people into boxes, intill they’re dead’. Of je nou DISC gebruikt, Management Drives, MyDrives, MBTI of Insights, het gaat er nooit om om mensen te definiëren. Al deze modellen zijn fantastisch om te gaan zien dat er verschillende gedragsmogelijkheden zijn, dat niet iedereen hetzelfde is; om verschillen te gaan herkennen en erkennen, en om een gezamenlijke taal te ontwikkelen. Maar ze zijn heel nadrukkelijk NIET bedoeld om te zeggen dat iemand rood IS en dus dominant IS en DUS niet in de groep past.

De oproep is om altijd je gezonde verstand te blijven gebruiken, om de nuance te blijven zoeken en op zoek te blijven naar een moreel juist oordeel, hoe moeilijk dat soms ook mag zijn.

 

recensie PlayField Bias#2

info PlayField Collective