Deze week sprak ik een coachcliënt die worstelde met de productiviteitseis in zijn nieuwe rol. Mag je verwachten dat iemand die in een nieuwe rol nieuwe vaardigheden moet gaan inzetten vanaf het eerste moment net zo productief is als in zijn oude vertrouwde rol? Waar botst dat met een leven-lang-leren?

Laat ik beginnen met iets te vertellen over het principe van leren:

4 leerfasen

In de fase Onbewust Onbekwaam weet je niet dat je iets niet kan, prima, geen vuiltje aan de lucht. Totdat je Bewust Onbekwaam wordt; dan weet je dat je het (nog) niet kunt, een lastige fase, maar een noodzakelijke fase om te leren. Als je de vaardigheid beheerst ben je Bewust Bekwaam; je kunt het, maar het vraagt wel nog veel energie en aandacht. Bij Onbewust Bekwaam zit het in je ruggenmerg.

Ik kan me nog goed herinneren hoe het was om mijn rijbewijs te gaan halen. Van de achterbank (onbewust onbekwaam) verhuisde ik naar de bestuurdersstoel. Ik leerde wat ik moest doen met mijn rechtervoet en met mijn linkervoet, ik leerde dat er zoiets als een remlicht bestond; zaken die van tevoren allemaal niet wist. In het begin lukte het nog niet zo heel erg goed, ik was bewust onbekwaam; erg vervelend en frustrerend. Na heel veel lessen mocht ik dan toch op examen. Ik was mij superbewust van alle handelingen die ik moest uitvoeren: koppelen, schakelen, hellingproef. Ik kon het allemaal, maar het kostte heel veel moeite en aandacht (bewust bekwaam). Na een paar jaar rijervaring ging dat allemaal een stuk soepeler, zonder er bewust bij na te denken reed ik in mijn postautootje heel wat kilometers. Ik doorliep daarmee dus de hele leercurve, van onbewust onbekwaam tot uiteindelijk onbewust bekwaam.

S curve

Een universeel groeipatroon wordt vaak weergegeven als een S-curve , een curve die logistische groei weergeeft. Dit groeipatroon is toepasbaar op zo’n beetje alles waar een vorm van groei met een limiet aan zit; de y-as kan gaan over productiviteit, omzet, kennis, noem maar op. In dit geval; mijn vaardigheid ‘autorijden’. Ik leerde steeds meer van deze vaardigheid , maar op een gegeven moment had ik mijn maximum bereikt.

Nieuwe S curve

Na een aantal jaren kwamen we op een winterse avond terecht in een ijzelstorm. Het was doodeng, auto’s stonden aan alle kanten van de weg tegen lantaarnpalen en tegen elkaar aan, het bruggetje bij Vianen was bijna niet te nemen, en ik werd me er bewust van dat ik niet was getraind op dit soort omstandigheden. Ik besloot dus een slipcursus te gaan volgen. Met mijn zwangere buik reed ik naar Best, waar de ANWB slipschool zat. Een hele ochtend theorie over rij- en sliptechnieken, en een hele middag oefenen. Aan het eind van de ochtend duizelde mijn hoofd, en bij de eerste oefening in de middag bleek dat ik al mijn oorspronkelijke vaardigheden kwijt was: ik moest nadenken over remmen, sturen, optrekken, en over alle theorie die ik net geleerd had. Ik was volledig bewust onbekwaam. Maar gelukkig waren de instructeurs bij de slipschool professionals: zij lieten ons ervaren en oefenen, en zorgden ervoor dat we aan het eind van de dag met een succeservaring naar huis gingen. Ook hier doorliep ik dus weer de hele leercurve, waarin ik groeide van niet weten wat slippen inhield, tot het maken van een goede slip. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat het niet de hele leercurve was, want ik ben nooit tot onbewust bekwaam kunnen doorgroeien.

Oei ik groei

Wat zo mooi is aan deze ervaring is dat ik aan den lijve kan ervaren dat je om een nieuwe vaardigheid te leren die voortbouwt op wat je al kende of kon, je eerst weer even terugvalt in je performance niveau. Ik moest weer even stuntelen met de pedalen, en met alle spoken in mijn hoofd, voordat ik iets nieuws kon leren. In de groeicurve wordt deze terugval in performance weergegeven via de op elkaar volgende s curves: je zult elke keer als je vanuit de top van je kunnen doorgroeit naar een nieuwe vaardigheid eerst even terugvallen in je output. Elke ouder kent waarschijnlijk ook wel de ‘oei-ik-groei’ faseterugval die kinderen hebben als ze bezig zijn met het ontwikkelen van een nieuwe vaardigheid.

Leven Lang Leren – lifelong learning

In deze snel ontwikkelende maatschappij moeten we een leven lang leren; dat is uitdagend, spannend, leuk, en bij fasen ontzettend frustrerend . Ik roep alle werkgevers en collega’s op om coulant te zijn met mensen die aan het leren zijn; ze zullen stuntelen, ze zullen even niet net zo snel werken als voorheen, ze zullen even minder declarabel zijn. Maar het is een fase, want straks kunnen ze weer meer, zijn ze weer snel en weer declarabel, en wellicht ook nog aan een ander tarief.

Leercirkel

In het kwaliteitsdenken kenden we al de PDCA cirkel die zorgt dat de kwaliteit bergop gaat; binnen Leven Lang Leren geldt ook dat het kennisniveau in de loop van de tijd stijgt, en de dipjes bij de draaiing van de leercircel zijn een mathematisch voortvloeisel van het feit dat de bal moet draaien om te stijgen.

Loesje

Levenslang leren is, ondanks de erbij horende spanning volgens mij toch ook gewoon heel erg leuk. Graag eindig ik dan ook met een citaat van Loesje: