Samenwerken is leuk/lastig/vermoeien/verrijkend?

Wat is het toch leuk om met teams te werken, en steeds weer te ervaren dat verschillen niet alleen heel irritant kunnen zijn, maar net ook heel verrijkend. Een van de manieren om naar teams te kijken is het focussen op teamrollen, waarvoor de Denkhoeden van De Bono een toegankelijke manier bieden.

Teamrollen

In een team nemen mensen, vaak van nature, een bepaalde rol op zich, en er zijn diverse rollen die allemaal een essentiële functie binnen een lekker lopend team hebben. Wat zou een team zijn zonder een leider, een organisator, een creatieveling die kansen ziet, of net zonder iemand die af en toe op de rem trapt, en om bezinning vraagt.

Mensen zijn vaak geneigd om problemen steeds op eenzelfde manier te benaderen. Een goede techniek om begrip te krijgen voor elkaars rol, en om samen tot het juiste besluit te komen, is het werken met de zes denkhoeden van De Bono. Hiermee kun je vanuit verschillende perspectieven naar een vraagstelling of probleem kijken.  Door de denkhoeden te gebruiken, word je gedwongen om het probleem ook eens van een andere kant te bekijken.

Denkhoeden van De Bono

Een denkhoed staat voor een manier van denken. Er zijn zes denkhoeden en iedere kleur symboliseert een andere manier van denken. Je kijk op een situatie hangt dus af van de hoed die je op hebt. Een denkhoed zegt niet wie je BENT, maar zegt iets over jouw manier van op dit moment. Je kunt elke hoed opzetten, maar je hebt waarschijnlijk wel voorkeurshoeden, hoeden die je snel, makkelijk en zonder verder erbij na te denken opzet. Dit zijn de zes denkhoeden van DeBono:

Een denkhoed zegt niet wie je BENT, maar zegt iets over jouw manier van op dit moment. Je kunt elke hoed opzetten, maar je hebt waarschijnlijk wel voorkeurshoeden, hoeden die je snel, makkelijk en zonder verder erbij na te denken opzet.

De witte hoed staat voor objectiviteit: Maagdelijk wit denken in de vorm van feiten, cijfers en informatie. met de witte hoed op ga je uit van objectieve informatie.

De rode hoed staat voor emotie en intuïtie. Met de rode hoed op reageer je emotioneel en intuïtief, zonder dat meteen te kunnen of willen beredeneren.  Je uit gewoon je gevoel.

De gele hoed staat voor het zonnige, het positieve. Met de gele hoed op bekijk je elke situatie van de zonnige kant en zoekt naar de voordelen. Je zoekt steeds naar kansen.

De groene hoed staat voor creativiteit en nieuwe ideeën. Met deze hoed op kun je freewheelen in je manier van denken; vrij associëren, alternatieven bedenken, out of the box ideeën genereren; het kan en mag vreemd zijn.

De zwarte hoed staat voor zwart kijken, de focus op het negatieve, op wat fout kan gaan. Met de zwarte hoed op ben je de advocaat van de duivel, je ziet de beren op de weg. Met die hoed op ben je degene die de aandacht vestigt op wat er verkeerd kan gaan, wat niet klopt en op mogelijke risico’s.

De blauwe hoed staat voor het proces. Met de blauwe hoed op ben je de regisseur, de procesbewaker. Je stelt je beschouwen en controlerend op, je definieert de problemen en regelt de opeenvolging van de verschillende denktaken.

Een voorbeeld: centraal inkoopsysteem of niet?

Binnen een samenwerkingsverband van apotheken is het tijd voor een ingrijpend besluit. Het samenwerkingsverband moet beslissen of er een centraal inkoopsysteem wordt ingevoerd voor alle aangesloten apotheken? Dat betekent dat elke apotheek met hetzelfde systeem moet gaan werken. Aan tafel zit het management van een aantal samenwerkende apotheken. Tijdens de vergadering besluit de voorzitter de denkhoeden te verdelen. Iedereen krijgt – willekeurig – een denkhoed toegewezen. Na een onderbreking van tien minuten, waarin iedereen zich kan voorbereiden, vraagt de voorzitter om de reacties.

• Degene met de witte hoed (kale feiten en cijfers) haalt de juiste cijfers boven tafel. Hoeveel is beschikbaar? Wat kost de investering? En wat gaat het opleveren?
• De rode hoed (gevoel en intuïtie) reageert geschrokken; een centraal systeem is een inbreuk op de privacy, op zo’n manier kan ALLES in de gaten worden gehouden. Bovendien is er NOOIT extra geld voor de veiligheid en voor het personeel.
• Vanuit de gele hoed (positief optimistisch) bezien is het een waardevolle investering. Het scheelt een hoop dubbel werk, dat levert geld op en daar kunnen weer andere dingen mee gedaan worden.
• De groene hoed (creatief) denkt aan een verhoging van het werkplezier. Niet meer dat gerommel met het oude systeem, maar een mooi, gelikt computersysteem. Het scheelt tijd – meer aandacht voor de klanten – en het stimuleert om netjes en secuur te werk te gaan.
• De zwarte hoed (negatief/pessimistisch) daarentegen ziet het als opportunisme van het management. Gaan de zaken zo goed, dat er zo’n investering kan worden gedaan? En moet er dan niet prioriteit aan een nieuwe chemicaliënkast worden gegeven? Zonder kast kan er straks helemaal niets meer worden opgeslagen. En hoe zien de financiën er dan uit?
• De blauwe hoed (beschouwend/controlerend) tenslotte bekijkt het proces. Wat komt er allemaal bij kijken op zo’n systeem te laten ontwikkelen en centraal in te voeren? Over wat voor periode hebben we het dan? Wie gaat dat proces begeleiden? Wie formuleren de specificaties van het nieuwe systeem? Kan er een pilot worden uitgevoerd?

Werken met de Denkhoeden

Het heeft een aantal voordelen om denkhoeden in een team te verdelen:

• Je wordt gedwongen wordt om een probleem van alle kanten te benaderen, zodat je als team een weloverwogen beslissing kunt nemen. Ook als is het bijvoorbeeld niet zo leuk om je als team bezig te moeten houden met bezwaren, nu MOET het even.
• Je hoeft niet altijd je eigen rol te spelen, bijvoorbeeld ALTIJD degene die de beren op de weg ziet, maar je kunt deze rol nu eens met een gerust hart door een ander laten vervullen: je mag er zeker van zijn dat de bezwaren wel worden benoemd, zodat jij een keer met een andere bril op mag kijken
• Je gaat als team ervaren dat het heel zinvol is dat er verschillen zijn tussen de teamleden, en dat ook de ‘vervelende’ rollen essentieel zijn. Je kunt de persoon van de rol gaan scheiden

Je kunt de denkhoeden ook op andere manieren toepassen. Redeneer bijvoorbeeld allemaal vanuit dezelfde denkhoed. Een grote investering die er al te rooskleurig uitziet… misschien goed om er samen eens met de zwarte hoed op naar te kijken. Of ligt er juist een impulsief plan op tafel? Dan kan de witte hoed voor wat tegenwicht zorgen. Soms kun je tijdens een vergadering het gevoel hebben dat er veel is gezegd, er veel kennis beschikbaar is, er veel argumenten over en weer zijn gegaan, maar er toch nog iets ontbreekt. Dan is het goed samen te bedenken vanuit welke denkhoed iedereen heeft geredeneerd, en welke denkhoeden niet gebruikt zijn? Vervolg de vergadering dan eens vanuit de ontbrekende denkhoeden (lees: denkwijzen).

Meer weten?

Wil je meer weten over het werken met Denkhoeden? Wil je met je teams eens oefenen? Wil je ervaren hoe het voelt? Bel of mail gerust.